Er is een soort non-verbale kameraadschappelijkheid omdat je iets samen doet. Ik kende dat niet, meestal is het script iets duidelijker met ‘wie, wat en hoe’ en hier is het altijd open en dat is wel heel mooi vind ik. Het is altijd open! (Frans de Klein)

In oktober en november 2017 nam ik een serie testimonial interviews af met tien verschillende mensen die in de afgelopen jaren op de een of andere manier betrokken zijn geweest bij Buurtwerkplaats Noorderhof. Deze buurtwerkplaats, gelegen aan de Sloterplas in Amsterdam, is een open werkplaats waar zowel buurtbewoners, buurtorganisaties en lokale sociale ondernemingen een plek vinden om te klussen aan eigen of gezamenlijke projecten én anderen te ontmoeten.

Een korte beschrijving van het doel en de geïnterviewde mensen is te vinden op de projectpagina.

In al deze interviews stond de persoonlijke betekenis van de buurtwerkplaats voor de geïnterviewden en hun perspectief op het belang van de buurtwerkplaats voor de stad centraal. En hoewel de achtergrond van de mensen die ik interviewde heel bewust gevarieerd was – zowel vanuit het perspectief van buurtbewoners, kunstenaars, sociaal ondernemers als mensen die daar komen voor dagbesteding – zijn de overeenkomsten verrassend.

De openheid en inclusiviteit van de buurtwerkplaats als een plek voor iedereen bleek niet alleen een missie van de kwartiermakers, maar ook een daadwerkelijke kwaliteit die door alle betrokkenen onderschreven werd. Niet alleen wordt de buurtwerkplaats beschreven als een ontmoetingsplek, maar ook als een plek waar het script open is omdat er niet maar één doel of doelgroep aan deze plek verbonden is. Dit leidt tot onverwachte ontmoetingen en verbindingen: een buurtbewoner met twee linkerhanden ontmoet een buurtbewoner die een las-cursus heeft gegeven en vroeger automonteur was en samen knappen ze een bootje op; mensen van de Regenbooggroep werken samen met sociaal ondernemers  aan bijvoorbeeld het fabriceren van plantenpotten die op verschillende plaatsen in Amsterdam worden verkocht; een werkloze man helpt mee met klussen op de buurtwerkplaats en ontmoet een kunstenaar die een hek aan het smeden is en zo is dit een plek waar iedereen kan binnenlopen, rondkijken, meedoen of juist toekijken, praten en een kopje koffie drinken. Sociale cohesie zoals die op weinig plekken in de stad meer te vinden is. Of zoals een stadspsycholoog die onderzoek doet naar thuisgevoel het verwoordde:

De buurtwerkplaats, met name met de manier waarop het georganiseerd wordt, is echt een plek waar heel veel mensen zich welkom kunnen voelen en kunnen experimenteren met behoren tot een groep (Sander van der Ham).

Naast een plek van ontmoeting en verbinding (het ‘buurt’ in buurtwerkplaats) werd de buurtwerkplaats ook veelvuldig gekarakteriseerd als een plek van experiment en mogelijkheden om dingen te (leren) maken. Het klussen, knutselen en met je handen bezig zijn kan natuurlijk ook thuis, maar op de buurtwerkplaats zijn niet alleen allerlei materiaal en apparatuur voorhanden, maar er is ook de ruimte om aan grote dingen te bouwen en er zijn andere mensen die je kunnen helpen als dat nodig is. Buurtbewoners leerden er lassen waardoor er overal zelfgemaakte houtkacheltjes in tuinen te vinden zijn, anderen leren houtbewerken en maken ‘dwarszitters’, ontmoetingsbankjes waarop mensen uit de buurt of stad met elkaar in gesprek kunnen gaan. Als je een eigen project hebt dat je wilt realiseren krijg je de ruimte om dat te gaan doen, zoals Julianne, die samen met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt van oude flessen plantenpotten maakt en die lokaal verkoopt. Maar je kunt er ook je band plakken, je bootje opknappen, leren smeden of je eigen mobiele koffiekarretje maken. Het is een plek waar dromen kunnen uitgroeien tot realiteit, een plek om capaciteiten te ontdekken waarvan je niet wist dat je ze had.

Het gaat heel erg over ideeën en mogelijkheden scheppen en de wonderlijke gedachte dat iets nooit af is en dat het ook nooit af hoeft te zijn en blijven leren. Dat zie ik ook zo. Een enorme verzameling van projecten of mogelijke projecten of aanzetten tot projecten; dat is natuurlijk heel lastig, maar tegelijk heel wonderschoon. (Sander Borsje)

Het interessantste bij dit maken is misschien wel dat het niet per se om het resultaat of nut gaat, maar ook om nieuwe vaardigheden leren, herontdekken dat zelf iets maken moeite kost maar ook meer voldoening oplevert dan wanneer je gedachteloos iets koopt of dat het soms leuker is om met tien man een boot te duwen dan in je eentje een plank te verslepen.

Misschien is het opwekken van verwondering en nieuwsgierigheid nog wel de mooiste samenvatting van wat de buurtwerkplaats is. Het oproepen van vraagtekens, een rafelrandje in de stad, een balanceren tussen kunst en ambacht waarbij kunstenaar en social designer Sander Borsje terecht opmerkte dat kunst niet alleen ligt in de fysieke vormen, maar ook in de manier waarop we met elkaar en anderen omgaan. Het is een manier van stedelijke ontwikkeling die tijd nodig heeft, maar die wel heel erg belangrijk is voor de ontwikkeling van een wijk. Een medewerker van Stichting Doen, die de buurtwerkplaats met fondsen ondersteunt, vindt dat de buurtwerkplaats daardoor ook een waardevolle gesprekspartner is, naast bijvoorbeeld de gemeente, in het debat over stedelijke ontwikkeling.

Een plek met de potentie. Een plek om letterlijk te werken aan je buurt, zoals Peter Both, buurtbewoner en programmamaker bij Pakhuis de Zwijger, de naam buurtwerkplaats zo mooi ontleedde:

Het is daar een plek om letterlijk te werken aan je buurt. Dat vind ik inspirerend, aan hen ook. Zo’n soort zoete inval plek, dat je daar gewoon zit op die veranda en iedereen komt een beetje aanwaaien en je hebt geen idee wat er kan gebeuren, maar je hebt wel het gevoel dat je meedoet.

(foto door Sander van der Ham: Vuur doet mij denken aan de Buurtwerkplaats omdat er altijd wel een vuurtje brandt. In de smederij, een kampvuurtje of in de bakkerij. Het symboliseert voor mij de ambitie, de warmte en tegelijkertijd de speelse sfeer die er altijd hangt. Maar ook de gezamenlijke verantwoordelijkheid als het gaat om veiligheid en elkaars welzijn.)